دهه شصت، کشتار مخالفان و پروپاگاندای جمهوری اسلامی: جای قربانی و جلاد عوض می‌شود، شهلا شفيق

اين قتل های بی جرم و جنايت نه فقط گواه خشم جنون آميز جلادان، بل ميوه های شوم همان ايدئولوژی محاربه اند که حاکمان جمهوری اسلامی از ابتدای قدرت گيری به عمل در آورده اند. سرآغازش اعدام های فوری سران و همکاران رژيم شاه بود. بعدتر، با برآمد آشکار اعتراضات سياسی، خط محاربه که جزئی ماهوی از ايدئولوژی اسلامگراست دربرابر نافرمانان پيش گرفته شد. به لطف جنگ با عراق که حاکمان آن را برکت و رحمتی الهی می خواندند، جهاد داخلی برعليه مخالفان با حدت تمام به پيش رفت. زندان‌ها پر شد و زندان‌های ديگر ساخته شد. اولين دادستان انقلاب و رئيس زندان اوين، اسدالئه لاجوردی، ماشين مخوف تواب سازی را به راه انداخت. در اين طرح که هدفش بدل کردن مخالفان به بندگان خط امام بود، خرد کردن زندانی تحت شکنجه‌های جسمی و روحی زیر نام تعزیر مشروع شد. از اين منظر، تصفيه خونين زندان‌های سياسی در سال ٦٧ نمايشگر عزم حاکمان و زندانبانان نیز هست که بر مقاومت همواره جاری بسیاری از زندانیان سیاسی نقطه پايان نهند؛ مقاومتی که تحقق رويای فاشيستی تواب سازی را غيرممکن کرده بود. براستی فهم چرایی اين کشتار جدا از درک محتوا و نتايج ايدئولوژی محاربه، که جمهوری اسلامی در دهه شصت با دست باز به عمل در آورد، امکان‌پذیر نيست.

بنابراين آقای خامنه ای حق دارد برای جهت دادن به پرو پاگاندای حکومتی در باره کشتار زندانيان سياسی در شصت و هفت، به بازنويسی سرکوب سياسی خونبار دهه شصت فرمان دهد با این هدف که جلاد به مقام شهید مظلوم انقلاب دست يابد و قرباني بر مسند جلاد بنشیند. اين همان خط پروپاگاند است که در پرونده تسنيم و مصاحبه‌های أخير مسئولانی چون مصطفی پور محمدی دنبال می‌شود. همين خط است که به توليد مستند “آقای دادستان” در تجليل از اسدالله لاجوردی می انجامد که به تازگی پخش شده. و همين خط است که فيلم شاخص ماجرای نيمروز دنبال می‌کند؛ شاخص به معنای موفقيت اين فيلم در جلب مخاطب و استقبال عموم. در پی شکست‌های تاکنونی جمهوری اسلامی در ساخت و پرداخت سينمای ايدئولوژيک دينی، اين اقبال بی‌شک موفقيتی برای سياست تبليغی رژيم محسوب می شود. اگر پرونده‌های نوع خبرگزاری تسنيم و مستند سازی‌هایی مثل آقای دادستان را می شود در رديف پروپاگاندای سفيد گذاشت که منشا و جهت گيری اش برای مخاطب آشکار است، فيلمی نظير ” ماجرای نيمروز” که در قالب داستانی پرحادثه روايت جعلی حکومت را به خورد ببينده می‌دهد نوعی پروپاگاندای سياه است ، به اين معنی که اصل و منشا آن به عنوان سفارش حکومتی خيلی آشکار و مشخص نيست. همين نکته پذيرشش را از جانب مخاطبانی که هم رای حاکمان نيستند نيز تسهيل می‌کند. سناريو و پرداخت شخصيت‌ها هم از کليشه‌های رایج در پروپاگاندای مستقيم عبور می‌کند. تحريف و دروغ را همراه با چاشنی واقعيت به خورد بيننده می‌دهد و از خلال موقعيت‌های احساسی متناقض می کوشد با ژست “بی طرفی” نتايج دلخواهش را به تماشاگر القا کند. وقتی چنين فيلمی در فستيوال فيلم فجر (که علی رغم وابستگی به حکومت پر رفت و آمد است) نه تنها جايزه ژوری برای بهترين فيلم را دريافت می کند، بلکه در جايگاه بهترين فيلم از نگاه تماشاگران قرار می‌گيرد وحتا ستايش منتقدانی را که لزوما حکومتی نيستند برمی انگيزد، متوجه می شويم که در اینجا پروپاگاندای جمهوری اسلامی يک گام موفق برداشته است.

روشن است که در شرايط سانسور حاکم چنين فيلمی نمی‌تواند در درون کشور مورد نقد همه جانبه قرار گيرد، اما بحث‌های پيرامون اين فيلم در ايران به مشاهده مهم ديگری راه می‌برد. برخی فيلمسازان جوان به صحنه آمده اند که به ساختن فيلم سياسی پروپاگاندا برای جمهوری اسلامی افتخار می‌کنند و برای ساختن چنين محصولاتی از هم سبقت می‌گیرند. اين پديده اما نه تصادفی است و نه نشان دهنده قدرت ايدئولوژيک حاکمان. بلکه محصول دهه‌ها تسلط حکومت بر چرخه توليد محصولات سينمایی و تلويزيونی است. بر اين‌همه بايد ورود سیل‌آسای پول‌های کثيف را در صنعت سينمای ایران افزود که رابطه ای تنگاتنگ ميان بخش “خصوصی” و حکومتی، ايجاد کرده است. اين پديده که خصولتی اش می نامند درگستردگی فعاليت های سپاه پاسداران در همه حيطه های اقتصادی واجتماعی و سياسی و فرهنگی به آسانی قابل مشاهده است.

آری، تامل در پروپاگاندای جمهوری اسلامی پيرامون کشتار زندانيان سياسی در تابستان شصت و هفت، ما را به فهم روند استحاله نظام حاکم از يک رژيم توتاليتر به نظامی پسا توتاليتر و مافيایی رهنمون می‌شود. واکاوی و فهم سرکوب سياسی دهه شصت براستی برای درک ايدئولوژی حاکم بر جمهوری اسلامی و مسيری که حکومت از ديروز تا امروز پيموده حياتی ست.