حامد محمدی – برای اولین بار طی ۴۰ سال گذشته یکی از کارگزاران جمهوری اسلامی در خارج از کشور به اتهام «جنایت جنگی، جنایت علیه بشریت، شکنجه و مشارکت در امر جرم مستمر» بازداشت شد تا برای محاکمه‌ی وی در یک دادگاه کیفری اروپایی پیگیری‌های لازم صورت گیرد.

حمید نوری با نام مستعار «حمید عباسی» دادیار سابق قوه قضائیه جمهوری اسلامی است که در ارتباط با پرونده اعدام‌‌های سال ۱۳۶۷ در سوئد بازداشت شد.

کاوه موسوی حقوقدان، از داوران دادگاه لاهه و از شاکیان خصوصی نوری می‌‌گوید او عضو «هیأت مرگ» بوده و به عنوان وکیل بارها به اروپا سفر کرده و به «کارچاق‌کنی» مشغول بوده است. یکی از کارهای این بوده که املاک خانواده‌هایی را که در ایران توسط «ستاد اجرای فرمان امام» مصادره شده‌اند با گرفتن پول‌های کلان آزاد کند و یا با خانواده افرادی که در ایران حکم اعدام برایشان صادر شده تماس می‌‌گیرد و در ازای گرفتن پول‌های کلان از خانواده‌های آنها در اروپا حکم اعدام‌شان را لغو کند.

کیهان لندن با ایرج مصداقی نویسنده و فعال حقوق بشر و یکی از جان‌به‌دربردگان اعدام‌‌های تابستان ۱۳۶۷ که در تمام سال‌های گذشته در همین زمینه افشاگری و تلاش کرده، در مورد جزئیات این پرونده گفتگو کرده است.

-آقای مصداقی، مطابق گزارش‌ها، ۹ نوامبر نوری بازداشت و ۱۳ نوامبر اولین جلسه دادگاه وی برگزار شد. شما در جریان کامل دادگاه هستید. حدود یک هفته از دستگیری نوری گذشته و شنیده شد خود شما هم پنجشنبه به عنوان شاهد مورد پرسش قرار گرفتید. وضعیت این پرونده در حال حاضر چگونه است؟

-دادگاه تشکیل شد و دادستان تقاضای تمدید بازداشت ایشان را کرده است. طبق قانون در اینجا متهم را فقط چهار روز می‌‌توان بازداشت کرد و دادستان با ارائه اسناد و مدارکی تقاضای ادامه بازداشت را کرد که دادگاه پذیرفت و یک ماه دیگر قرار بازداشت تمدید شد تا دادگاه مجدد تشکیل شود و بعد در موردش تصمیم می‌‌گیرند. در این فرصت یک ماهه باید اسناد و مدارک‌‌مان را در این پرونده ارائه دهیم.

-خبر بازداشت این فرد در ایران بازتاب زیادی داشته؛ آیا حکومت ایران برای آزادی او اقدامی کرده است؟

– او وکیل دارد و برای دفاع از خودش از طریق وکیل عمل می‌‌کند.

– شاکیان پرونده یا شاهدان در روزهای اخیر از طرف عوامل جمهوری اسلامی مستقیم یا غیرمستقیم تحت فشار قرار گرفتند؟

-نه اصلاً هیچ فشاری نبوده.

-دستگیری در کشور سوئد انجام شد، چطور در مورد اطلاعات مربوط به سفر او به این کشور مطلع شدید؟

-این اطلاعات بوده که ایشان به سوئد می‌‌آیند با آگاهی از این سفر اسناد و مدارک به دادستان ارائه شد و ایشان روز شنبه که تعطیل بود در بدو ورود به سوئد بازداشت شد. او قبلاً هم بارها به اروپا سفر کرده بود از جمله آلمان و سوئد. اما این بار با تمهیدات قبلی دستگیر شد.

– عوامل جمهوری اسلامی ایران که در جنایات و اعدام‌‌ها نقش داشتند در این چهل سال بارها به کشورهای اروپایی و آمریکا رفت و آمد داشته و دارند. بازداشت این فرد فقط یک «مورد» است و یا اینکه سرانجام این اراده در اروپا شکل گرفته که مقامات و مسئولان جمهوری اسلامی که متهم و مظنون به جنایت در ایران هستند، بازداشت شوند؟

-نه هیچ ربطی به دولت‌‌های اروپا ندارد. قبلاً هم این اراده در میان خود ما بوده و الان هم هست اما باید شکایت صورت بگیرد و گزارش شود. اروپایی‌‌ها که علم غیب ندارند. فردی می‌‌آید و می‌‌رود کسی نمی‌داند او چه سابقه‌‌ای دارد و در گذشته‌‌ چه کرده است. اقدام علیه این افراد وظیفه‌‌ای است که ما باید انجام بدهیم و بر اساس اسناد و مدارک یک نفر را به دستگاه قضایی معرفی کنیم. اسناد و مدارک باید ارائه شود، کیفرخواست تنظیم شود تا دستگاه قضائی اقدام کند. در این رابطه قبلاً خیلی کارها انجام شده بود. اگر این کارها صورت نمی‌گرفت قطعاً ایشان مثل دفعات قبل می‌آمد و می‌‌رفت؛ وی ویزای یک ساله مولتیپل ایتالیا را داشته…

-… منظورتان این است که اگر تا حال عوامل جنایتکار جمهوری اسلامی که به غرب رفت و آمد دارند بازداشت نشده‌اند علت‌اش شکایت نشدن از آنها و پیگیری نکردن قربانیان و بازماندگان آنها به عنوان شاکی از مسیرهای قانونی است…

-بله، حتماً. البته بعضی موارد افراد از سفر این جنایتکاران به خارج از کشور خبر ندارند. چنانچه اطلاع داشته باشند می‌بایست برای دستگیری فرد از طریق حقوقی و قانونی عمل کنند. در مورد پرونده اخیر، هم اطلاع دقیق از زمان ورود او به سوئد وجود داشت و هم مراحل قانونی دستگیری طی شده بود.

– هاشمی شاهرودی رئیس پیشین قوه قضائیه جمهوری اسلامی که سال ۱۳۹۷ برای درمان به آلمان رفته بود نیز متهم به دست داشتن و همکاری در جنایت‌‌های رژیم بود. گروهی از فعالان سیاسی تلاش‌‌هایی هم برای بازداشت او صورت دادند. چرا نتیجه نداشت؟

-نخیر، آنها هیچ کاری نکرده بودند…

-…اگر منظورتان این است که از نظر حقوقی کاری نکردند لطفاً توضیح بدهید چرا؟ چه تفاوتی وجود داشت؟

-هاشمی شاهرودی آمده و تعدادی هم مقابل بیمارستان رفتند و شعار دادند. این کار از نظر حقوقی فایده‌ای ندارد. این تمسخر کردن خودمان است. تمسخر کردن اپوزیسیون است که یک نفری به خارج از کشور می‌‌آید و شما آنجا می‌‌روید و شروع به شعار دادن می‌‌کنید. در ثانی، مهم است که او چطور وارد آن کشور شده است! آیا دارای پاسپورت دیپلماتیک است یا نه پاسپورت معمولی دارد؟ باید تمهیداتی از نظر حقوقی از قبل فراهم شده باشد. آنچه در مورد هاشمی شاهرودی در آلمان گذشت ضعف کار ما و اشتباهاتمان بود. ولی ایرانی جماعت همیشه عادت کرده خودش را مظلوم جلوه دهد همه را ظالم. مطرح شد که آلمان‌ها ساخت و پاخت کردند. اصلاً چنین چیزی نبود. اینجا حکومت قانون است. ما نمی‌‌‌خواهیم ضعف و اشکالات خودمان را ببینیم بعد شروع می‌‌کنیم به محکوم کردن دیگران. اینجا برای بازداشت کسی باید از قبل خیلی فعالیت کنید. دستگیری مثل ایران نیست که قاضی مرتضوی یک‌شبه صد حکم دستگیری صادر کند! اینجا ادلّه و شاهد می‌خواهد. اینکه من بگویم فردی قاتل است کاری ندارد! اثبات آن و اقدام و ارائه دلیل برای بازداشت اوست که کار را سخت می‌‌کند.

-فکر می‌‌کنید اقدام شما می‌‌تواند در رابطه با افراد دیگر ادامه پیدا کند؟

– اگر احیاناً این پرونده به نتیجه برسد می‌‌تواند بعداً در دادگاه‌‌های دیگر و از طریق کشورهای دیگر به عنوان یک مبنا و الگو و یک رویه قضایی استفاده شود. پیشرفت در امر حقوقی به همین شکل تدریجی صورت می‌‌گیرد. این را هم اضافه کنم باید ببینیم کشوری که آن فرد به آن وارد شده آیا «صلاحیت کیفری جهانی» را پذیرفته یا نه. وقتی کشوری در سیستم قضایی خود این اصل را نپذیرفته باشد در قلمرو آن کشور برخورد با متهمان بسیار سخت و غیرممکن می‌‌شود. سوئد موضوع صلاحیت قضایی جهانی را پذیرفته است.

-به نظر شما در جریان دادگاه این فرد به چه مسائلی می‌‌شود پی برد؟ ممکن است راهی به اطلاعات بیشتری باز شود؟

-شاید به هیچ چیز! او می‌‌تواند سکوت کند و دادگاه هم نمی‌‌تواند او را تحت فشار قرار دهد. شاید هم با شواهدی که ارائه شده محکوم شود. کسی نمی‌‌تواند او را مجبور به حرف زدن کند. اما می‌‌شود با او معامله کرد که در همه جای دنیا مرسوم است و همه از معامله استقبال می‌‌کنند. در معامله فرد اعتراف می‌‌کند و در مجازات تخفیف می‌‌گیرد.

-اگر او به جرایم خودش و همدستانش اعتراف کند برای شما که از شاکیان پرونده هستید راضی‌کننده است؟

-در همه جای دنیا خیلی از متهمان با شرایط شبیه او وقتی بازداشت شوند دادستانی با آنها معامله می‌‌کند و با توجه به همکاری‌‌ها و اعترافاتی که می‌‌کنند تخفیف می‌‌گیرند. هر کشوری که در آن قانون حکم‌فرماست این رویه وجود دارد تا پرونده به یک فرجام مناسب و مفید برسد. منتها چنین زمینه‌‌هایی به روحیه فرد بستگی دارد. اینکه چقدر به این باور برسد. وگرنه خیلی‌‌ها می‌‌توانند سکوت کنند و هیچی نگویند و حتی تبرئه شوند. این به آینده برمی‌‌گردد که نتیجه‌ی این پیگیری چه باشد.

-فکر می‌‌کنید این بازداشت و نتیجه این دادگاه ممکن است به جمهوری اسلامی یک شوک سیاسی وارد کند؟

-نه! جمهوری اسلامی بی‌‌‎‎آبروتر از این حرف‌‌هاست. اما این اقدام و برگزاری این دادگاه مسئله مهمی است از این جهت که برای اولین بار در تاریخ معاصر ایران یکی از متهمان به جنابت علیه بشریت در داخل ایران، بیرون کشور بازداشت و برای او دادگاه تشکیل می‌‌شود.

-برای پیشرفت این پرونده حتماً هزینه مالی هم شده است؛ خود شما این هزینه را به عهده گرفتید؟

-بله، معلوم است هیچ چیز مجانی پیش نمی‌‌رود.

-می‌‌توانید بگویید تا الان برای اقدام علیه او چقدر هزینه شده و از کجا تامین شده؟

-نه. به هیچ وجه نمی‌‌شود توضیح داد.

-آیا از داخل ایران برای دستگیری نوری و جمع آوری ادله و اسناد به شما کمک شد؟

-از همه جای دنیا در این پرونده به ما کمک شد.

منبع:‌ کیهان لندن