لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰ ناگهان موسی زنده شد و اسلحه کشید

همنشین بهار

این مطلب پیرامون لُو رفتن خانه‌ای است که حدود چهل سال پیش(۱۹ بهمن سال ۶۰)، موسی خیابانی، اشرف ربیعی و تعدادی دیگر در آنجا جان باختند. برای ورود به بحث باید کمی به عقب برگردیم.

---

اواخر تابستان سال ۶۰، مسؤولین مجاهدین، صحبت از «تظاهرات گسترده» می‌کنند و اینکه باید کاری کنیم که «پتانسیل نهفته خلق» آزاد شود. تعدادی از تیم‌های مسلح سازمان در راهپیمایی شرکت کنند و تمام نیروها هم در صحنه باشند و آخر سر، گروه‌های مختلف سازمان‌دهی‌شده به هم بپیوندند تا راهپیمایی گسترده و گسترده‌تر شود… اینک پیکر نظام ظرف بلورینی است که شکسته شده و کافی است که یک ضربه دیگر به آن وارد آید تا ظرف ریزریز شده و هر تکه‌اش از هم جدا و به گوشه‌ای پرتاب شود…(…)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
دَهَن‌کجی به واقعیت، آغاز ضربه‌پذیری

بدنبال این تصور غیرواقعی در سال ۶۰ که رژیم برآمده از انقلاب بزرگ ضدسلطنتی، با سقوط شتابان روبرو شده و ظرف ۳ ماه یا ۶ ماه کله پا خواهد شد.(…) در تظاهرات ۵ مهر همان سال هم، رهبری سازمان در این توهم بود که مردم به صحنه می‌آیند، اما نه تنها چنین نشد، بلکه فرماندهانی چون «مصطفی پور طباخ» و خیلی‌های‌دیگر زیر شکنجه و تیغ رفتند اما مسؤولین آن موقع سازمان، به جای پذیرش واقعیت و تحلیل اشتباه خودشان، گفتند ما فقط می‌خواستیم تست کنیم و ببینیم که آیا عنصر اجتماعی می‌تواند به صحنه بیاید یا نه! دهن‌کجی به واقعیت، آغاز ضربه‌پذیری بود.

در همان ایام، طرف مقابل گرچه متحمل ضربات هولناکی شده، اما خود را جمع و جور کرده و حتی انتخابات متعدد برگزار می‌کند و برای ضربه‌زدن به رأس سازمان آماده می‌شود. بگیر و ببند، و افزون بر آن، تعقیب و مراقبت شدت می‌گیرد و در زندان‌ها هم بیش از پیش، شکنجه که به دروغ نامش را تعزیر می‌گذارند، باب می‌شود.
در این موقع رژیم، نه نظامی پلیسی، بلکه دقیقاً پلیسی نظامی است و اطلاعات سپاه، چراغ خاموش برنامه‌های خودش را پیش می‌برَد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در رابطه با سازمان، چند ماه پیش از ۱۹ بهمن سال ۶۰، فردی سبزه‌رو به اسم «علی اصفهانی»(رشید) که هیکلی متوسط داشت و کمی هم چهارشونه بود دستگیر می‌شود و در بدو امر، نه به او آنچنان حساس می‌شوند که زیر شکنجه‌های طاقت‌فرسا برود و نه وی خودش مطلب خاصی بروز می‌دهد.

بروایت بازجویان اما (که حتماً بخشی از آن واقعی نیست) رشید، خودش مدتی بعد عنوان می‌کند که در مورد چند خانه، اطلاعاتی دارد اما نمی‌داند تخلیه شده یا نه. اینکه او توسط توابینی که در جلد بازجویان رفته بودند، شناسایی شده یا واقعاً خودش پیشقدم گشته بر من معلوم نیست.
رشید در فاز سیاسی محافظ مهدی ابریشمچی، ولی در فاز نظامی در حفاظت اشرف ربیعی بود. می‌گویند در همان دوران پدرش در اصفهان با وی تماس می‌گیرد و به او قول می‌دهد که برایش یک ماشین پیکان می‌خَرد. او هم بعد از موافقت مسؤولینش برای دیدار پدرش به اصفهان می‌رود که دستگیر می‌شود و زیر شکنجه یا بهر ترتیب…، با رژیم همکاری می‌کند و پایگاه اشرف ربیعی را که در زعفرانیه شمال تهران بود، نشان می‌دهد. بخش التقاط واحد اطلاعات سپاه، که شیوه عملش با کمیته و دادستانی فرق داشت، به جای عجله و دستپاچگی، سر صبر، به کنترل محل می‌پردازد و گاه برای مراقبت ثابت، کودکان یازده دوازده ساله را هم به خدمت می‌گیرند. تا مدتها چیزی گیرشان نمی‌آید اما بعد از حدود ۴۵ روز، حدود ساعت ۱۲ شب، متوجه یک رفت و آمد می‌شوند.

کنترل و مراقبت، شدت می‌گیرد و چندی بعد که موسی و تعدادی دیگر به آنجا می‌روند به پایگاه حمله می‌کنند. در علت آمدن موسی و همراهانش به پایگاه اشرف گفته می‌شود محل خودشان مورد دارشده(مشکل امنیتی پیدا کرده)، و بطور اضطراری به آن خانه رفته بودند. (گویا یکی دو شب، قبل از واقعه)
…
در مورد رشید(علی اصفهانی) گفته شده، سال ۶۰ پدرش وی را معرفی کرد و وی در زندان تا مدت‌ها گوشه‌ای افتاده بود و بازجوها هم تا آذر و دی آن سال از اهمیت سوژه بی‌خبر بودند. گویا پیشتر، به لحاظ نظری بریده بوده و شاید همین، او را به آن وضع کشید. اگر بنا بر اعتراف زیر شکنجه بود کسی آنهمه مدت نمی‌توانست زیر فشارهای طاقت‌فرسا، اینگونه مسائل را که برای بازجویان حیاتی بود، پنهان کند. شاید هم فکر کرده اطلاعاتی را که می‌دهد سوخته‌است و دیگر به درد نمی‌خورد.
…
متأسفانه صاحب‌علّه که بر چند و چون قضایا و اینگونه موضوعات اشراف کامل دارد حتی حالا که نزدیک به ۴۰ سال از آن حادثه غمبار می‌گذرد، نمی‌گوید که داستان چیست و باید بازجویان و قاتلان زندانیان سیاسی (که معلوم نیست چقدر درست می‌گویند) بیایند برای مردم ایران توضیح دهند یا از روز واقعه فیلم سینمایی بسازند و حتی به سبک هالیوود صحنه‌سازی کرده و از بدَل موسی که چنین بود و چنان بود داستان بسازند. (بدَل موسی دروغی بیش نیست. محمدعلی برادرش هم که شبیه او بود روز واقعه در پایگاه اشرف ربیعی حضور نداشت).

خلاصه، بعد از دستگیری نامبرده، گویا برای مدتی کسی به خانه زعفرانیه تردّد نمی‌کند اما بعد که ظاهراً علائمی از لو رفتگی عیان نمی‌شود، مجدداً افراد به آنجا برمی‌گردند. در این دوران، مهدی ابریشم‌چی مسؤول امنیت سازمان بوده‌است. پیش از وی، خود موسی این وظیفه را بعهده داشته که با انتقادهایی هم روبرو می‌شود. (…)
گفته می‌شود یکی از مادران (مادر…) دو بار، علی اصفهانی(رشید) را در گشت‌های سپاه می‌بیند و به سازمان خبر می‌دهد که وی را دیده و خواستار این می‌شود که اطلاعات او هرچه زودتر پاک شود…

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

به روز واقعه برگردیم. تیم‌های تعقیب و مراقبت یا بهتر بگویم تمرکز دو سیستم هماهنگ الکترونیک و انسانی، چندین و چند خانه تیمی را که ارتباط ارگانیک بیشتری باهم داشتند همزمان تحت نظر می‌گیرند. حالا رّد پایگاه اشرف را دارند. افرادی مثل «شاهرخ شمیم» از نفرات بخش اطلاعات سازمان شناسایی شده و اینطور که می‌گویند تا حدودی به محل اسکان مهدی ابریشم‌چی نیز پی برده بودند.

صبح ۱۹ بهمن سال ۶۰ نیروهای عمل‌کننده، بی‌سیم‌های خودشان را خاموش می‌کنند که از شنود مجاهدین مصون باشند. فرمانده عملیات «داوود روزبهانی» رئیس کمیته‌ی تجریش(سعد‌آباد) بود.
آن روز، علاوه بر خانه تیمی اصلی در زعفرانیه، به سه محل دیگر نیز حمله می‌شود: خانه تیمی یوسف‌آباد شمالی که شاهرخ شمیم، و… در آن حضور داشت، خانه تیمی خیابان پاسداران، خیابان بوستان که خسرو رحیمی و… در آن ساکن بود، خانه تیمی خیابان خردمند شمالی که سعید سعیدپور به آنجا رفت‌وآمد می‌کرد. ابتدا، گشت بیرون سه پایگاه مورد نظر را می‌گیرند(…) و عملیات علیه هر سه خانه تیمی، با یک فاصله کوتاه از هم انجام می‌شود.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در یورش به پایگاه اشرف ربیعی، گویا وی، در آشپزخانه مورد اصابت گلوله قرار می‌گیرد و کشته می‌شود. بروایت کسانیکه که مسؤول حمله به آن خانه بودند، «تک تیرانداز اشرف را زد و تیر زیر چانه‌اش خورد. بعد که وارد خانه شدیم، انگار گیج شده باشد، این طرف و آن طرف دویده بود و گویی کف اتاق را با خون آبپاشی کرده باشند… بعد دیدیم یک ماشین پشت در پارکینگ پارک شده، یک پژوی ۵۰۴ سربی رنگ بود… راننده آمد و در را باز کرد و چادر جلوی ماشین را عقب زد… یک یوزی هم روی شانه داشت. در ماشین را کمی باز کرد… آمد که سوار شود… از بالا او را زدند و راننده بغل ماشین افتاد. جلو تر، یک نارنجک زیر ماشین انداخته بودیم… و ماشین گرچه ضد گلوله بود، اما به زیر آن آسیب زد و از کار افتاد و آن‌ها نتوانستند فرار کنند. آذر رضایی، همسر موسی به خاطر ترکش نارنجک زیر ماشین [یا گلوله به پشت سرش]… جان داده بود…

سر نفر عقب(موسی) هم از فاصله بین دو صندلی جلو روی کنسول ماشین قرار داشت. راننده هم که بیرون روی زمین افتاده بود. من همین‌طور که داشتم یواش یواش نیم‌خیز می‌شدم، یک مرتبه دیدم آن مُرده(موسی نصیراوغلی=موسی خیابانی) زنده شد…

ناگهان دیدم زنده است… هم من اسلحه را بالا بردم و هم موسی که ظاهراً مرده بود و زنده شد، اسلحه را کشید. در یک لحظه، اسلحه‌ام وسط پیشانی او بود و اسلحه او وسط پیشانی من و چشم در چشم هم روبروی یکدیگر بودیم… ناگهان خطاب به معاونم داد زدم بزن بزن بزن! دو تا تیر زد و موسی بلافاصله همان‌طور که بالا آمده بود افتاد.»
من البته نمی‌دانم چقدر باید این روایت را باور کرد. چون دیگران صحبت از این می‌کنند که وقتی می‌خواسته سوار ماشین شود، یکی دویده و به سینه‌اش تیر زده و…

ظاهراً در میان رگباری که به سوی خودرو روانه می‌شود، گلوله‌ای از میان اتصال کاپوت با بدنه رد شده به او اصابت می‌کند. گفته شده تنها جای یک گلوله که از گردنش به سر رفته بود دیده می‌شد. کسانیکه پیکر موسی را در در اوین دیدند در پیشانی یا صورت وی اثر گلوله ندیدند. اگر سر موسی از فاصله بین دو صندلی جلو روی کنسول ماشین قرار داشت، اثر گلوله می‌بایست معلوم باشد. تنها زیر چانه موسی، جای بریدگی به شکل هلال که علامت مشخصه او بود جلب نظر می‌کرد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سازمان با تحلیل‌هایی که داشت، باخودشیفتگی، طرف مقابل را دست کم می‌گرفت و چه بسا بعد از ضربه ۱۹ بهمن هم که موسی و بیست‌وچند نفر دیگر جان باختند باور نمی‌کرد که دشمنش در کشف رمز ملات‌ها و مدارک سازمانی، خیلی پیش رفته و دست او را خوانده‌است. گمان می‌کرد اگر در اتاق بیسیم کمیته اپراتور نفوذی دارد، یا امثال عباس زریباف و الماس عوض‌یار و …طباطبایی و محمد حسین رنجبر و محسن افیونی[افسونی] و… را اینجا و آنجا نفوذ داده، پس همیشه دست بالا را خواهد داشت. غافل از اینکه واحد اطلاعات سپاه، مستقل از دادستانی و کمیته‌ها، داشت چراغ خاموش نقشه می‌ریخت و تور پهن می‌کرد و گاه افراد خودش را سر قرارهای سازمانی می‌فرستاد و به اسم سازمان پیام می‌داد و نفرات را از جنگل به پایین می‌آورد که وقت قیام است و از همان‌جا زیر شکنجه می‌بُرد. سازمان اما دلش خوش بود که به شبکه «عبدالله پیام»(شبکه تعقیب و مراقبت کمیته) اِشراف پیدا کرده و عنقریب چَم و خَم آنرا با «عملیات مهندسی» درمی‌آورَد!

در خانه زعفرانیه، از یک شماره تلفن(که بر خلاف اصول حفاظتی، بدون کُد و رمز، در جیب یکی از جانباختگان بود) و از دیگر اسناد و مدارکی که یافتند، در عملیات ۱۲ اردیبهشت (ضربه به بخش اجتماعی سازمان)، ۱۹ اردیبهشت و عملیات ۱۰ مرداد سال ۶۱ بهره‌ها بردند. بازجویان(راست یا دروغ) ادعا کرده‌اند «در خانه دیگر، مهدی ابریشم‌چی توانست دقایقی قبل از عملیات از خانه بیرون برود و از بخش روابط که در مرداد سال ۶۱ ضربه خورد، محمد حیاتی توانست بگریزد. علی زرکش را هم جایی دیگر از دست دادیم»…

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

درست است که وقتی با یک رژیم مُستقّر سر و کار داریم، اتفاق و احتمال هم بیشتر در جهت آن است و می‌توان این یا آن مورد را با مسامحه گفت اتفاقی رُخ داده‌است…

اما در مورد واقعه ۱۹ بهمن و اطلاعاتی که «رشید» داشت و رد آن تا مدتی مدید پاک نشد و عاقبت بر سر موسی و دیگران آوار گشت، پرسیدنی است:

در سازمانی به عرض و طول مجاهدین، چه اِشکال مبنایی وجود داشته که در بالاترین سطح، چنین اشتباه امنیتی بزرگی رُخ می‌دهد که حاصلش شبیخون به خانه زعفرانیه است؟

واقعاً رشید یا هر کس دیگر که جای او بود چه باید بکند وقتی دستگیر می‌شود و اطلاعات وی در بیرون کماکان سرجای خودش باقی می‌مانَد؟

…

در حمله به خانه زعفرانیه یادم رفت اشاره کنم که نزدیک خانه‌ای که موسی و دیگران را زدند، خانه‌ای نیمه کاره در حال ساخت واقع شده بود و یک نگهبان داشت. حدود سه و نیم شب،(حمله به پایگاه کمتر از ۳ ساعت بعد شروع می شد) دو نفر از دیوار آن خانه بالا می‌روند و با معرفی خودشان به نگهبانی که آنجا بود، می گویند که ما از سپاه هستیم و با تو کاری نداریم، دست و دهانت را مجبوریم حدود دوساعت ببندیم و بعد باز می‌کنیم. سپس وی را در اتاق کارش حبس می‌کنند. بعد، از آن خانه، کَمَکی به پایگاه مربوطه مسلط می‌شوند. مسؤول عملیات تعدادی نیرو اینجا می‌چیند سپس به سمت چپ پایگاه نیز که به یک خرابه راه داشته و نفرات پایگاه می‌توانستند از آنجا فرار کنند، در همان تاریکی شب مسلط می‌شوند و آنجا را هم چندین و چند نفر آماده شلیک می‌سپارد و مابقی نیروها را برای حمله به درب اصلی توجیه می‌کند. نفرات پایگاه متوجه می‌شوند و شروع به تیراندازی می‌کنند… ناتمام

---